Boniowanie elewacji
Obecnie boniowanie jest coraz popularniejszym sposobem ozdabiania elewacji budynków. Mimo, że metoda ta znana już była w starożytności, we współczesnej architekturze coraz częściej można zauważyć inspiracje zasięgnięte z tamtych czasów. Elewacja budynku to zewnętrzna powierzchnia ścian, która ze względu na swoje obszerne rozmiary daje projektantom nieograniczone możliwości aranżacyjne, mające za zadanie ukierunkować charakter całego obiektu. Różnorodne detale dekoracyjne, farby elewacyjne czy szlachetne tynki cienkowarstwowe to już standard. Dlatego architekci cały czas poszukują nowych metod na wyróżnienie elewacji i przeplatają je z technikami zaczerpniętymi z dawnych epok, nadając realizacjom unikalnej indywidualności.
Na czym polega boniowanie elewacji
Kiedyś boniowanie elewacji polegało na ozdobnej obróbce krawędzi kamiennych bloków w celu podkreślenia ich układu na zewnętrznych ścianach budynków. Teraz boniowanie jest znacznie łatwiejsze i polega na tworzeniu imitacji żłobień lub na nacinaniu rowków na zewnętrznych ścianach budynków, które dzielą je na mniejsze części. Boniowanie można wykonać na całej powierzchni elewacji, jednak najczęściej w ten sposób akcentuje się tylko fragment budynku np. narożniki, filary, cokoły, strefa okien i drzwi. Warto wykorzystać też bonie do wydzielenia pierwszej kondygnacji domu.
Boniowanie doskonale sprawdza się zarówno w przypadku budynków o dworskim stylu, jak i elewacji nowoczesnych obiektów, gdzie przeważają drewniane, szklane i aluminiowe detale. W zależności od tego jakiej szerokości i głębokości będą żłobienia oraz w jaki sposób zostaną wyprofilowane krawędzie, gra światłocieni pozwoli uzyskać niesamowity trójwymiarowy efekt wizualny.
Boniowanie pionowe i poziome
Przy pomocy boni można podzielić ścianę nie tylko na równoległe pionowe lub poziome pasy, albo na wiele mniejszych części. Boniowanie wszystkich stron obiektu jest praktycznie w ogóle niespotykane, ponieważ ta metoda dekorowania ścian prezentuje się najlepiej, jeżeli jest użyta w sposób minimalistyczny lub w połączeniu z innymi ozdobnymi materiałami, takimi jak deska elewacyjna, beton architektonicznym czy cegła.
Za pomocą żłobień poziomych można optycznie zmienić proporcje parteru, aby cała bryła budynku nabrała bardziej foremnego zarysu. Mogą być też elementem, który scala strefę wejścia budynku lub umiejscowione w centralnym miejscu elewacji. Uwzględniając kąt padania promieni słonecznych w architekturze często stosowane jest imitowanie na elewacji kamiennych bloków, który uzyskuje się poprzez podział ściany na wiele drobniejszych elementów wykonując bonie w obu kierunkach – pionowo i poziomo.
Rodzaje boniowania
Ze względu na rozkład rowków można wyszczególnić różne rodzaje boni elewacyjnych, takie jak układanie przyległe boni o tej samej długości lub w różnych rozmiarach na przemian, albo rozplanowanie żłobień w stałych odstępach. Różnorodne typy boniowania sprawiają, że można dekorować elewacje na nieograniczoną liczbę pomysłów, a do warto zastanowić się jeszcze nad włączeniem kolorów do całej koncepcji.
Metody boniowania elewacji
Istnieją różne metody boniowania elewacji a każda z nich daje nieco inny ostateczny efekt. Można wykonać boniowanie na ścianach pokrytych tynkiem tradycyjnym, jak i tych wykończonych tynkiem cienkowarstwowym na ociepleniu. Metody boniowania różnią się między sobą zakresem i stopniem skomplikowania prac, dlatego jeżeli zdecydujemy się na bonie, które wymagają zastosowania bardziej inwazyjnej techniki warto zlecić ich wykonanie doświadczonemu fachowcowi.
Boniowanie w styropianie
Najczęściej praktykuje się boniowanie w warstwie ocieplenia. Jeżeli do ocieplenia budynku został użyty styropian bonie można wykonać na trzy sposoby: poprzez zastosowanie płyt styropianowych z fabrycznie wyciętymi już rowkami, samodzielne wycinanie żłobień lub naklejenie boni.
Płyty styropianowe z gotowymi żłobieniami
W tej technice do wykonania warstwy ocieplenia, zamiast zwykłych płyt styropianowych stosuje się płyty z fabrycznie wyciętymi żłobieniami. W marketach budowlanych dostępne są tego rodzaju płyty z boniami o różnej wysokości – 2, 3 i 5 cm. Styropian z gotowymi rowkami przykleja się do ściany tak samo jak standardowe płyty. Następnie na powierzchnię z wgłębieniami należy nałożyć zaprawę klejącą i zatopić siatkę. Wywijanie siatki wewnątrz żłobień jest czasochłonne i wymaga dużo pracy, dlatego aby ułatwić sobie zadanie warto zastosować specjalne kielnie do boniowania i profilowane siatki. Następnie krawędzie żłobień należy zabezpieczyć za pomocą profili do boni (z PCV lub kątownikami aluminiowymi). Końcowym etapem jest gruntowanie i wykończenie całości tynkiem cienkowarstwowym. Jest to metoda bardzo pracochłonna i ze względu na wysoką cenę praktycznie nie stosowana.
Samodzielne wycinanie boni w styropianie
Boniowanie można również wykonać poprzez wycinanie szczelin używając wycinarki. Koniecznie trzeba dopasować odpowiednią głębokość rowków do grubości zastosowanego materiału izolacyjnego, ponieważ w obszarze nacięć mogą powstać mostki termiczne i w miejscach tych wzrośnie współczynnik przenikania ciepła przez przegrodę.
Styropian łatwo topi się pod wpływem wysokiej temperatury, dlatego wypalanie zagłębień jest niezwykle proste. W przypadku styropianu z powodzeniem można również wyciąć bonie specjalnym frezem. Zabieg frezowania lub wypalania rowków wykonuje się po przyklejeniu materiału termoizolacyjnego do ściany. Następnie należy zmierzyć powierzchnię, na której chcemy utworzyć bonie i rozplanować układ przebiegu żłobień. Cięcie najlepiej wykonywać wzdłuż metalowej łaty, po której można równo przesuwać narzędzia. Aby krawędzie boni były zabezpieczone i estetycznie wykończone, w wyciętych w styropianie żłobieniach należy przykleić zaprawą klejową profil z PCV ze skrzydełkami z siatki a powierzchnię styropianu między boniami trzeba wzmocnić siatką zbrojącą. Siatkę zatapia się w zaprawie klejowej w taki sposób, aby zachodziła ona na skrzydełka profilu. Po wykonaniu warstwy zbrojącej całość należy zagruntować. Przed wykończeniem ściany zaprawą tynkarską trzeba zasłonić rowki za pomocą taśmy malarskiej, aby tynk nie dostał się wgłąb boni.
W marketach budowlanych można też kupić bonie w postaci listew do boniowania, które wykonane są z twardego rodzaju styropianu formowanego wtryskowo, dzięki czemu są one równe i regularne. Odznaczają się wysoką wytrzymałością, ponieważ z zewnątrz zabezpieczone są utwardzoną żywicą epoksydową. Montaż listew do boniowania nie jest trudny. Wystarczy przykleić je za pomocą kleju do warstwy ocieplenia lub bezpośrednio do muru i pomalować farbą.
Bonie naklejane
Można również wykonać bonie poprzez przyklejenie na podstawową warstwę termoizolacji dodatkowych cieńszych płyt styropianu np. o grubości 2 cm w taki sposób, aby utworzyć odstępy o szerokości 2-5 cm między cienkimi arkuszami płyt. Uformowane w ten sposób bonie, należy wykończyć tak samo jak w metodzie wycinania bruzd w styropianie.
Boniowanie elewacji na wełnie
Wełna mineralna nie jest tak prostym w obróbce materiałem termoizolacyjnym jak styropian. Wycinanie boni w wełnie jest znacznie trudniejszym zadaniem, ponieważ materiał ten cechuje się odpornością na wysoką temperaturę, a frezowanie wełny generuje dużo pyłu. Dlatego w przypadku ocieplenia budynku wełną mineralną najlepiej zastosować bonie naklejane. Tego rodzaju boniowanie elewacji wykonuje się tak samo jak na styropianie, czyli powierzchnię ścian, gdzie chcemy umieścić rowki pokrywa się dwoma warstwami materiału termoizolacyjnego – pierwszą podstawową a drugą cieńszą pozostawiając odstępy między płytami o szerokości boni.
Boniowanie w tynku tradycyjnym
Zanim izolowanie budynków przy użyciu styropianu stało się standardem, stosowano dwu- lub trzywarstwowe tynki tradycyjne o grubości około 1,5 cm. Ozdobne boniowanie w warstwie tynku tradycyjnego można wykonać na trzy sposoby. W pierwszej technice do ukształtowania szczelin używa się metalowego rylca. W świeżym tynku po specjalnych listwach prowadzących przesuwa się rylec i w ten sposób usuwa się tynk tworząc szczelinę. Jednakże, tego typu rozwiązanie w dużej mierze osłabia właściwości ochronne elewacji ze względu na to, że warstwa narzutu jest cieńsza w miejscach rowków.
Boniowanie w tynku tradycyjnym można również wykonać za pomocą listew drewnianych lub z PCV, które montuje się na świeżej obrzutce. W ten sposób powstaną pola wypełnione zaprawą tynkarską a po jej stwardnieniu należy usunąć listwy, dzięki czemu powstanie układ rowków.
Trzecią metodą na wykonanie boni w tynku grubowarstwowym jest przeciąganie umieszczonego na prowadnicach szablonu do boniowania na świeżo położonym tynku.
Boniowanie tynku cienkowarstwowego – pseudoboniowanie
W dzisiejszym budownictwie tradycyjny tynk grubowarstwowy coraz rzadziej wykorzystywany jest do wykończenia elewacji. W większości inwestycji stosuje się teraz bezspoinowe systemy ociepleń, w których zewnętrzną powłokę tworzą tynki cienkowarstwowe. W tynku cienkowarstwowym również można wykonać boniowanie. Jednak ze względu na jego grubość jedyną techniką boniowania jaką można zastosować jest pseudoboniowanie. To łatwa metoda, która nie jest inwazyjna i tak naprawdę tylko imituje boniowanie. Polega ona na przyklejeniu taśmy malarskiej do styropianu (zabezpieczonego siatką z klejem oraz gruntem) zamocowanego na ścianie, nałożeniu na tak przygotowaną powierzchnię tynku cienkowarstwowego i zerwaniu taśmy zanim tynk wyschnie. W ten sposób utworzy się pas powstały z przerwy w strukturze tynku. Po związaniu tynku wystarczy pomalować ślady po usuniętej taśmie na barwę o ton ciemniejszy niż przewodni kolor elewacji. W ten sposób powstanie złudzenie optyczne, które stworzy wrażenie głębi.
Boniowanie cena robocizny
Cena robocizny za układanie boni zależy od wielu czynników. Wpływ na to ile kosztuje boniowanie ma lokalizacja, w której znajduje się budynek. W jednych regionach Polski trzeba będzie za taką usługę zapłacić więcej a w innych województwach mniej. Poziom cen zależy także od tego jakie rodzaje boniowania są zaplanowane oraz jaką metodą zostaną wykonane. Boniowanie iluzoryczne wykonane za pomocą taśmy malarskiej powinno być wliczone w cenę za metr kwadratowy, natomiast najpopularniejsza metoda boniowania z wykorzystaniem list PCV waha się w granicach 40-80 zł za metr bieżący.
Boniowanie nowoczesne
Mimo, że stereotypowo bonie możemy kojarzyć raczej z dworkowym stylem architektonicznym i starymi kamienicami, które nie mają nic wspólnego z nowoczesnością, to aktualne trendy w budownictwie całkowicie przeczą tym schematom myślowym. Boniowanie elewacji jest znakomitym sposobem na podkreślenie jej charakteru poprzez dodatkowe podziały architektoniczne i stanowi doskonały komponent dla elementów nowoczesnej architektury typu deska elewacyjna, kamień, beton architektoniczny, szkło a także różnego rodzaju sztukateria ścienna.
